در دوره سیطره مغولان بر ایران، تاریخنویسی در ایران بسیار رواج یافت و چند متن تاریخی مهم از آن دوران به یادگار مانده است. تاریخ وصاف از زمره این متون بهشمار است که افزون بر ذکر پارهای از وقایع و رویدادهای مهم تاریخی در سدههای هفتم و هشتم هجری، اطلاعات ارزشمند دیگری نیز در ساحتهایی همچون مردمشناختی، فرهنگ عامه، هنر و معماری ایران، بهویژه درباره چند شهر تاریخی ایران در اختیار مخاطب خود مینهد. پژوهش حاضر، با روش تاریخی، به بررسی شهرهای تاریخی ایران با تأکید بر وضعیت معماری ابنیهها و اماکن معروف آن از منظر تاریخ وصاف اختصاص یافته است. در این کتاب، درباره شهرهای تاریخی شیراز، سیراف، کیش، تبریز، اوجان و سلطانیه و ابنیههای معروف آنها اطلاعات درخور توجهی ذکر شده است. معرفی شهرهای سیراف و کیش بیشتر متکی بر متون و اسناد گذشته است و وصاف چندان به ذکر جزئیات معماری آنها نپرداخته است؛ اما در خصوص شیراز، زادگاه نویسنده، و نیز تبریز و سلطانیه که در برهههایی پایتخت ایلخانان مغول بودند، وی بهواسطه مشاغل دیوانی و حضور در دربار چندتن از واپسین ایلخانان و دسترسی به اسناد و منابع موثق، با دقتی بیشتر به توصیف اماکن و ابنیههای معروف این شهرها و گاه بیان ابعاد هندسی و تزئینات معماری آنها روی آورده است.