|
مدح و قدح: ماده‌تاریخ کاروانسرای حیدریۀ دهبید
|
محمدصادق میرزاابوالقاسمی*   |
|
|
|
چکیده: (23 مشاهده) |
موضوع این مقاله بررسی زمینه‌های تاریخی و فرهنگی تطبع ماده‌تاریخ ساخت کاروانسرای حیدریۀ دهبید در استان فارس است. این کاروانسرا را حاجی میرزا آقاخان عزالملک (د 1330ق) بر جای کاروانسرای مخروبه‌ای ساخت که از دورۀ صفوی در این منطقه باقی مانده بود. ظاهراً ساخت و پرداخت این کاروانسرا در 1324ق تمام شده است و به این بهانه برخی از شعرای شیراز برای آن ماده‌تاریخ گفته‌اند. محمدحسین شعاع شیرازی ازجملۀ این شعرا بوده است. ماده‌تاریخ او از این‌جهت استثناست که هم به‌طریق مدح و هم قدح (ذم) بانی گفته شده است. در اسناد و منشات موجود از او به این موضوع اشاره‌هایی است که می‌تواند از منظر تاریخ فرهنگی معماری ایران شایان توجه باشد. بر این اساس، موضوع این مقاله با تکیه بر گزارش‌های دست اول تاریخی، خصوصاً دست‌نوشته‌های محمدحسین شعاع شیرازی، نوشته شده است. روش تحقیق در این پژوهش تاریخی و تحلیلی، و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و میدانی است.
بنا بر این بررسی، در کتیبۀ احداثی کاروانسرای حیدریۀ دهبید ماده‌تاریخ میرزا عباس سحاب تهرانی، ملقب به مویدالشعرا، درج شده است. در این کتیبه تاریخ بنای کاروانسرا «محرم 1324ق» نوشته شده، اما نام محمدعلی‌شاه بر آن رفته است. بنابراین این کتیبه نمی‌تواند پیش از جلوس محمدعلی‌شاه (24 ذی‌قعدۀ 1324ق) نوشته شده باشد. ماده‌تاریخ روی کتیبۀ احداثی نیز همین سال را نشان می‌دهد، اما ماده‌تاریخ پیشنهادی محمدحسین شعاعالملک با 1325ق برابر می‌شود. او ماده‌تاریخ کاروانسرای حیدریه را، با اندکی تعلل، در اول یا دوم محرم این سال سروده است و احتمالاً از همین رو بانی کاروانسرا بدان توجهی نشان نداده است. این موضوع شعاعالملک را بر آن داشته تا، در دفاع از خود، ماده‌تاریخ‌های پیشنهادی دیگران را نقد و نفی کند. ماده‌تاریخ دوم او، که با چاشنی قدح گفته شده، نتیجۀ ناکامی در این پیگیری است.
|
|
| واژه‌های کلیدی: کاروانسرای حیدریه، ماده‌تاریخ، کتیبۀ احداثی، محمدحسین شعاعالملک، دهبید فارس، دورۀ قاجار |
|
|
متن کامل [PDF 953 kb]
(25 دریافت)
|
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
