هنر فلزکاری که همواره بهعنوان یکی از مهمترین شاخههای هنراسلامی مطرح بوده است، در دورۀ ایلخانی هم از نظر تکنیک و هم از منظر طراحی و تزیین به رشد و بالندگی چشمگیری میرسد. هم زمان با ایلخانیان، آثار فلزی بسیارنفیسی درحوزۀ حکومتی مملوکیان، در مصر و سوریه ساخته شدهاند. مهاجرت هنرمندان فلزکار در زمان حمله مغولان به ایران از یک سو، و مبادلات فرهنگی و هنری بین ایران، مصر و سوریه از سوی دیگر، سبب انتقال بسیاری از طرحها، سبکها و روشهای تزیین بر روی آثار فلزی این دوره گردید. لذا هدف این پژوهش پس از بیان ویژگیهای فلزکاری دورههای مذکور، تطبیق و تحلیل میزان تأثیرپذیری طرحها و مضامین در شاخصۀ اصلی تزئینات فلزی، یعنی مضامین مرتبط با نقوش انسانی است. در این راستا، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که چه تفاوتها و شباهتهایی در نقوش انسانی این دو دوره به لحاظ ویژگیهای مضمونی وجود دارد؟ آثار فلزی محفوظ در موزۀ متروپلیتن جامعۀ آماری مطالعات مربوط به هر دو دوره را تشکیل میدهد. پس از بررسیهای صورت گرفته مشخص گردید که بخشی از نقوش انسانی در آثار فلزی مملوکی به جهت مضامین و نحوۀ ترسیم، تحت تأثیر فلزکاری غرب ایران و نیز آثار نگارگری دورۀ ایلخانی (مکتب شیراز) بوده است. اما در این میان با بررسیهای انجام شده مشخص گردید ترسیم نقوش انسانی در هر دو دوره علیرغم وجود اشتراکات بسیار، دارای نوآوریهایی مختص به خود نیز میباشند، بهویژه در نمونههای مملوکی که بهتدریج آثار ویژگیهای بومی و منطقهای را در ترسیمات نقوش انسانی ترکیب نموده و سبکی مستقل پدید آوردهاند. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با رویکرد تطبیقی بوده و ابزار و شیوههای گردآوری اطلاعات، کتابخانهای است.
seifi N, Mohammadzadeh M, Makinejad M. Comparative Study of Human Motifs in Ilkhanid and Mamluk Metalwork (Case Study: Artifacts Preserved in the Metropolitan Museum). Golestan-e Honar 2025; 9 (1) :168-145 URL: http://golestanehonar.ir/article-1-469-fa.html
سیفی نیلوفر، محمدزاده مهدی، مکینژاد مهدی. مطالعۀ تطبیقی نقوش انسانی در آثار فلزی ایلخانی و مملوکی (مطالعۀ موردی: آثار محفوظ در موزه متروپلیتن). گلستان هنر. 1403; 9 (1) :168-145