اوضاع آشفته دوران انقلاب مشروطه امکان را برای سودجویان فراهم میکند که برخی آثار کتابخانه سلطنتی از کتابخانه خارج و به فروش برسد؛ از جمله مرقّع معروف به سنپطرزبورگ، که در سال ۱۹۱۰م به امپراطور روس فروخته میشود. مرقّع در هنگام خروج از ایران شامل ۱۰۰ برگ (۲۰۰ قطعه نقاشی و خوشنویسی) بوده است، بعدها محققان پی بردند که ۲۶ برگ (۵۲قطعه) دیگر از این مرقّع در سایر مجموعهها موجود است؛ برگهایی از مرقّع که به سایر خریداران فروخته شده است. تاکنون اعتقاد محققان بر این بوده که هیچ برگی از این مرقّع در ایران باقی نمانده است. اما در کاخ گلستان مرقّعی با ۱۴برگ (۲۷قطعه) به شماره ۱۵۶۵ موجود است که بر اساس شواهد حداقل ۴ قطعه از آن مربوط به مرقّع میرزامهدی (سن پطرزبورگ) است. به نظر میرسد مرقّع میرزامهدی که به دربار فتحعلیشاه میرسد، در اختیار عباس نوری قرار گرفته، او نقلهای (کپیهای) خود از آثار میرعماد را، به خواست فتحعلیشاه از همین مرقّع انجام داده و سپس مرقّع در سال ۱۲۳۸ق باز شده و چندین قطعه از عباس نوری و رشیدا، میرعلی و میرعماد به آن افزوده میشود. تا پیش از این آگاهی، مجموعه ۱۲۶برگ از مرقّع میرزامهدی، شناخته شده بود، اما با شناخت مجموعه آثار باقیمانده از این مرقّع در تهران، ۴ قطعه از آثار میرعماد به این مجموعه افزوده میشود. همچنین، نتیجه میگیریم مرقّع میرزامهدی با برگهای الحاقی، تا پیش از هم گسیختن حداقل شامل ۱۴۰ برگ بوده است. نتیجه دیگر اینکه عامل احیای نستعلیق سبک صفوی در دوره فتحعلیشاه قاجار مرقّع میرزامهدی خان است.
Hasheminejad A. A newly discovered part of the Mirza Mehdi Khan Astarabadi Muraqqa (St. Petersburg) in the Golestan Palace. Golestan-e Honar 2025; 9 (1) :144-129 URL: http://golestanehonar.ir/article-1-468-fa.html