گنج الصنایع مظفریه
رسالهای نانوشته در باب صنایع از دورۀ قاجار
|
سعید خودداری نایینی* |
|
|
چکیده: (66 مشاهده) |
صنایع دوره قاجار به علت تغییرات وتحولات اجتماعی و فرهنگی این دوره بسیار مورد توجه محققان بودهاند.این تحولات در ارکان مختلف سدههای سیزدهم وچهاردهم دیده میشود.علاقهمندیهای گروههای مختلف اجتماعی به سبب نوعی تازه و گسترده از روابط با غرب، دچار تغییر میشود.گونهها و روشهای کار صنعت به صورت عمومی و صنایع هنری به شکل خاص دچار تغییر میشود و کتابهای تازه برای آشنایی با صنایعی که شاهان قاجار در سفرهای فرنگ ودر نمایشگاههای بینالمللی دیده بودند وموجب اعجاب آنها شده بود تالیف شدند.یکی از این کتابها که هر گز نوشته نشد کتابی است به نام گنج الصنایع مظفریه که محمد گلپایگانی به یکی از رجال دوره قاجار پیشنهاد داده بود تا آن را تالیف کند. وی فهرست مطالب کتاب را برای جلب نظر حامی تهیه کرد و از روی همین فهرست امروز ما میدانیم که فصول کتاب بسیار شبیه کتابی بوده است به نام منتهی المنافع فی انواع الصنایع که در همان زمان در مصر تحت سلطه عثمانی و با استفاده از متون فرانسوی به چاپ رسیده بود. مولف ایرانی از این کتاب عربی نامی نبرده است. کسی از تالیف این کتاب حمایتی نمیکند و همان یک نسخه فهرست مطالب به مولف بازگردانیده میشود. در این زمان علم جدید که پایه بسیاری از صنایع بزرگ و نیز صنایع مستظرفه جدید بود در دارالفنون ترویج میشد. موضوعاتی که در فهرست کتاب یاد شدهاند بسیار متنوعند و بیشتر آنها در حوزه صنایع دستی وهنری تعریف میشوند از جمله: شیشهگری، آینهسازی، سفال و چینی، مینا سازی، طلا کاری و آب طلا دادن، ورنی سازی، مرکبسازی، رنگرزی، قلع آثار (پاک کردن اثر مواد بر روی اشیا) آب دادن آهن با مینا، کاربرد فلزات مختلف مانند مس و سرب در هنرها و یا چاپخانهها،حکاکی با مواد شیمیایی، چاپ سنگی، سنگ شناسی وجواهر شناسی، عکاسی و شیوههای آن لحیم کاری، ساخت آثار هنری با استخوان و عاج، دباغی، نقرهاندود کردن و مطلا کردن با الکتریسیته.
برخی از این موضوعات در رساله های تاریخی نیز دیده میشوند این رسالات در گستره تاریخی سدههای چهارم قمری تا پیش از دوره قاجار دیده میشوند و از اینرو در این نوشتار نگارنده برخی از این منابع را به عنوان مقدمه رسالات دوره جدید معرفی کرده است. مولف در نوشتن متن با دشواریهای ترجمه از یک متن علمی - که احتمالا خود از زبان فرانسه به عربی ترجمه شده بوده - روبرو بوده است. واژگان بسیاری در متن هستند که برابر نویسی مولف شاید با یافتن اصل واژه فرنگی آنها قابل فهم باشد و یا شکل نگارشی آنها برای ما کمی نامعمول باشد. اما اهمیت این متن نه تنها در اصطلاحات و مواد و مصالح یاد شده در متن است بلکه در مواردی میتوان شیوه کار صنایعی مانند رنگرزی را تاحدودی به شکل کلی دریافت کرد. |
|
|
|
متن کامل [PDF 1029 kb]
(29 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
|
|
|
|
|
ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|