مقبرهٔ سر قبر آقا در قرن سیزدهم همزمان با حکومت ناصرالدین شاه قاجار در محل قبرستانی قدیمی واقع در نزدیکی دروازهٔ شاه‌عبدالعظیم، برای خاکسپاری سید‌‌ابوالقاسم ظهیرالاسلام، امام‌‌جمعهٔ تهران، بنا نهاده شد. مقبرهٔ چهار‌ایوانی سر قبر آقا، با گنبد مرتفع دوپوش و سایر تزئینات متنوع و نفیس در تلفیق با سنتوری مثلثی ایوان اصلی و سر‌‌ستون‌های کرنتی و سایر تزئینات فرنگی، که اقتباسی از معماری اروپایی در دوران ناصری است، از نمونه‌های منحصربه‌فرد معماری آرامگاهی ایران است. پژوهش حاضر با هدف مطالعهٔ کالبد و تزیینات معماری مقبرهٔ سر قبر آقا و تحلیل الگوهای تزئینی آن است. در این پژوهش، با تکیه بر اسناد تاریخی و پرونده‌های ثبتی و بررسی‌های میدانی و مستند‌نگاری مقبره از طریق تهیهٔ نقشه و عکس‌برداری به معرفی معماری و تزئینات مقبره پرداخته شد و تاریخچهٔ بنا و عوامل تاریخی مؤثر بر ورود عناصر معماری فرنگی به معماری مقبرهٔ سر قبر آقا مورد بررسی قرار‌گرفت. با توجه به الگوبرداری معماری مقبرهٔ سر قبر آقا از مقابر امامزاده‌های تهران در دوران قاجار، نتایج پژوهش نشان می‌دهد که معماری و تزیینات نفیس مقبره و بهره‌گیری از عناصر معماری اروپایی در جهت تحکیم جایگاه معنوی و قدرت امام‌جمعه تهران و خاندان وی و نمودی از تجدد در معماری این دوران است.
Āqāyi Meybodi M, Khāqāni S, Amiri Āzar E, Mosāhebi Mohammadi S. Architectural Features and Decorations of Sar-e Qabr-e Āqā Mausoleum, the Tomb of Friday Imam (Prayer Leader) of Tehran in Qajar Era. Golestan-e Honar 2023; 7 (4) :68-55 URL: http://golestanehonar.ir/article-1-346-fa.html
آقایی میبدی مژگان، خاقانی سعید، امیری آذر عرفان، مصاحبی محمدی سحر. کالبد و تزیینات معماری مقبرۀ سر قبر آقا (مقبرۀ امام‌جمعۀ تهران در دورۀ قاجار). گلستان هنر. 1401; 7 (4) :68-55
